روان شناسی بالینی

تألیف: اندی فیلد

ترجمه سیاوش جمالفرناشر:

نشر روان/

تهران تابستان 1383

این کتاب چندی پیش به دستم رسید. اتفاق افتاد که همراه چند کتاب دیگر درمسافرت به تایلند و چین مطالعه کنم و ازمطالب جالبی که ازپاره ای جهات برایم تازگی داشت سود ببرم. این یادداشتها به اختصار، چکیده ای ازاین اثر پرمحتوا و خواندنی ست .قبل ازهرچیز باید بگویم آنچه که مطالعه کتاب را آسان کرده وجذاب، شگرد هنرمندانه و دانش مسلط روانشناسی مترجم است که با آشنائی به مفاهیم کلیدیِ، روانی بحث وسادگی زبانِ را برای ایرانیان فارسی زبان فراهم ساخته است. این نکته را نیز باید توضیح داد که مترجم، خود استاد روانشناسی است وبا داشتن سابقۀ سال ها تدریس در این رشته ازعلوم، توانسته تفهیم و درک مطالب پیچیدۀ علمی را برای خوانندگان ایرانی آسان ترکند. با توجه به این که سال هاست علم روانکاوی و روانشناسی با توسعۀ زندگیِ ماشینی و پدیده های تبعی آن، با زندگی شهروندان گره خورده وگرفتاریهائی پدید آورده تا جائی که کمتر خانواده ای را میتوان سراغ گرفت که از عارضه های ناگوارزندگی پرتلاطم ماشینی، مصون بوده باشد؛ درچنین فضای پیچیدۀ روزمرگیهاست که مطالعۀ این قبیل آثارعلمی ازابزار زندگی میشود، طرفه آنکه روشنگریها و راهنمائیهای لازم و مفید، به منظور پیشگیری از آفت های روحی روانی، حضور و مطالعه این کتاب را در خانواده ها ضروری میکند.نویسنده کتاب «اندی فبلد» استاد دانشگاه ساسکس انگلستان است. درمقدمۀ پانزده صفحه ای توضیحاتی داده برای دانشجویان وازهمان آغار با روشی تازه برای تنظیم امور روزانه، - و بیشتر برای تنظیم تعادل روحی – با تعریف و توصیه مسائل بسیار آموزنده و مفید، که خواننده حس میکند انگار سرکلاسش نشسته و با هوش و گوش، دل به حرف های استاد سپرده است.کتاب در 9 فصل و هرفصل در بخش های گوناگون، درباره امراض روانی بحث میکند. مولف با شکافتن روح و روان انسان ها، بحث های جالبی از گرفتاری بشر امروزی را با زبانی بسیار ساده مطرح و طرق پیشگیری ها را شرح میدهد. اضافه برآن، مولف با قرار دادن هریک از اختلالات روحی و روانی انسان، در فصول مربوطه، دسترسی خواننده را به مشکلات آسان کرده است.تاریخچه سیستم طبقه بندی مدرن:«ایدۀ طبقه بندی کردن اختلالات روانی از زمان های دور پیدا شده است. درواقع، بقراط چهار قرن قبل از میلاد، اصطلاحات خاصی را برای نامیدن بعضی خصوصیات به کاربرده است.» ص 31مولف پس از این توضیح انواع اختلالات را در: حالتی هیجانی – افسردگی و یا غمگینی – پارانویا و صرع شرح میدهد و مینویسد که برخی اختلالات از دوران بچگی پدیدار میشود. نویسنده 13 مورد را شاهد آورده که درتکوین اختلالات روحی و روانی نقش اساسی دارند. در صفحات 33 – 35 پاره ای از آن امراض و عارضه ها را نقل میکند.درباره هیپنونیزم و نطرات فروید درعدم کارآئی آن مینویسد:«هیپنوتیزم میتواند دریچه ای برای قسمت ناهشیار ذهن بگشاید که ازآن طریق آنها بتوانند به عقده های مدفون شدۀ بیماران، آن هم از طریق بیان کردن حالات عاطفی خاصی که صورت میگرفت، دسترسی داشته باشند ... تا اینکه عاقبت این روش را کنار گذاشتند و فروید ... روش "تداعی آزاد" را انتخاب نمود.»و جالب اینکه همین روش "تداعی آزاد" با نتایج مثبت در درمان بیماران اساس پژوهش های فروید راشکل میدهد. حالا ببینیم "تداعی آزاد" چیست؟«تداعی آزاد روشی است که بر اساس آن بیمار بدون آنکه کوچکترین سانسوری درافکار خود داشته باشد شروع به صحبت کردن میکند. و هرچه به ذهنش میآید بیان میکند. همین صحبت کردن باعث آشکار شدن تمام آن چیزهائی میشود که بیمار قبلا کمترین اطلاعی از آنها نداشته است. .. » ص 43آشنائی سریع و مختصر با مغز«به طور متوسط مغز هر انسانی درحدود صدمیلیون "نرون" دارد. این نرونها سیستم های عصبی را میسازند و شما نیازی ندارید که بدانید واقعا آنها چیستند و شبیه چه هستند و چه کاری انجام میدهند. اما خیلی مهم است که بدانید آنها با یکدیگر ارتباط داشته و صحبت میکنند ... زبان صحبت آنها به نام "انتقال دهنده های عصبی" نامیده میشود. ... مغز پر از سوراخ و چین و چروک است. من میدانم که شما از اینکه بدانید مغز شما همانند پنیر سویسی پر از سوراخ میباشد نگران خواهید شد. ولی جایی برای نگرانی نیست. چون همۀ مغزها این چنین هستند. این سوراخها را "بطن های مغز" میگویند که به وسیلۀ مایعات پر میشوند.» ص 55- 58آگاهی از اینگونه بحث ها ، دراین کتاب فراوان است. حتا ضرورت استفاده از داروها و یا بالعکس، با تآکید این نکته که اطلاعات تازه و مفید در اختیار خوانندگان قرار میگیرد.فصل ششم دراختلال وسواسی فکری – عملی (OCD)این فصل ازکتاب که درباره اختلالات فکری و اضطراب بحث میکند ، ازجالبترین فصل های کتاب است و شاید از آنجا که ما هریک به نوعی از طفولیت، بیمارانی را به خاطر داریم و حتا درخانواده ها به چشم دیده ایم ، و خاطره ها در ذهن ما حک شده است و ازآن جهت است که به نظرمان جالب میرسد!«قبلا اعتقاد براین بود که اختلال (OCD) بسیار نادر است ومیزان شیوع آن در حدود یک دهم درصد جمعیت بود ولی اخیرا شواهدی به دست آمده است که نشان میدهد میزان شیوع آن 1 تا 3 درصد جمعیت میباشد.» ص 127شاید یکی از خطرناکترین بیماران روانی همین ها باشند. دربخش اول این بحث، مولف کتاب مثال های زیادی آورده که هریک به نوعی رنگ و بوی آشنائی با تجربه های گذشته مان دارد. « احتمالا چنین تصور میکنیم که کسی مجبور است فلکۀ گاز را قبل از آنکه خانه را ترک کند بارها و بارها امتحان کند، یا کسی را در نطر میگیریم که برای رفتن به مسافرت، گذرنامه خود را درداخل کیفش بارها و بارها چک میکند که نکند به طور اسرارآمیزی نابود یا گم شده باشد. با این حال باید بگویم که (OCD) به ندرت حالت ملایم و مطلوبی دارد. ...» ص 126.درصفحه بعدی در بررسیهای بیشتر و شکافتن نارسائیهای روحی و روانی انسان، معلوم میشود که «... اختلال اضطرابی یک نوع اختلال فکری است.» بنا به گفته مولف کتاب با شواهدی که ذکر میکند: مثلا وسواس که هریک از ما کم و بیش این ناراحتی روانی را دراطرافیان خود شاهد بوده ایم؛ نوعی اختلال فکری بوده و مبتلایان همیشه از این ناراحتیها رنج میبرده اند. استرس و ترس از موهومات و حتا ییم و هراس از اطرافیان، از عارضه های وسواس و اختلال فکری است.و شگفت اینکه بنا به عقیده عده ای از صاحب نطران، «وقایع بسیار شدید دوران اولیه کودکی در شروع بیماری (OCD) باعث میشود که افراد مبتلا به این بیماری یک نوع تصورات را به عنوان باور و عقیده درخود حفظ کرده و تقویت نمایند.» ص 135فصل های دیگر کتاب درباره «اختلالات تغذیه ای» و «افسردگی» و «اسکیزوفرنی» است که با بحث های بسیار جالب، اطلاعات تازه ای را در اختیار خوانندگان میگذارد.